ΑΡΧΑΙΟ ΟΧΥΡΩΜΕΝΟ ΟΙΚΙΣΜΟ ΒΡΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΣΑΓΙΑΔΑ

ΑΡΧΑΙΟ ΟΧΥΡΩΜΕΝΟ ΟΙΚΙΣΜΟ ΒΡΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΣΑΓΙΑΔΑ

Στην πεδιάδα του κάτω Καλαμά, κοντά στο χωριό Σαγιάδα και πάνω σε χαμηλό ύψωμα, εντοπίστηκαν τα λείψανα του οχυρωμένου οικισμού της Μαστιλίτσας. Ο λόφος έχει στρατηγική σημασία, επειδή από την κορυφή του μπορεί κανείς να δει την Κέρκυρα, τη χερσόνησο της Λυγιάς, καθώς και το φρούριο του Πύργου Ραγίου.

Ο οικισμός φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στην αρχαϊκή εποχή (6ος π.Χ. αιώνας) από τους Κερκυραίους, για να εξασφαλίσει την εποπτεία τόσο των στενών της Κέρκυρας όσο και της ενδοχώρας. Λίγο χαμηλότερα αποκαλύφθηκε κτίριο, πιθανώς λατρευτικού χαρακτήρα. Η κατοίκηση του λόφου και η χρήση του λατρευτικού οικοδομήματος, φαίνεται ότι διήρκησε μέχρι και την ύστερη ελληνιστική εποχή, ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις για τη συνέχισή τους στους ρωμαϊκούς χρόνους.

Ωστόσο, στις παρυφές του λόφου και σε μικρή απόσταση από τον οικισμό αποκαλύφθηκε οικία ρωμαϊκών χρόνων, σχήματος ορθογωνίου, κατασκευασμένη από γωνιόλιθους λευκού τιτανόλιθoυ η οποία κατασκευάστηκε στο δεύτερο μισό του 2ου π.Χ. αιώνα και ήταν σε χρήση έως και τα μέσα του 3ου μ.Χ. αιώνα.

Η Έπαυλη της Μασκλινίτσας βρίσκεται σε απόσταση 685 μ. από τον τειχισμένο οικισμό. Η ρωμαϊκή οικία αποκαλύφτηκε σε ανασκαφή που αποπερατώθηκε το καλοκαίρι του 1994. Λείψανα του αρχαίου κτιρίου ήταν ορατό και είχαν εντοπιστεί το 1979.
Ο χώρος είχε δεχθεί καταστροφές μετά από επέμβαση ερπιστριοφόρου εκσκαφέα, με αποτέλεσμα να σώζεται μόνον ο πρώτος δόμος των τοίχων της οικίας, ενώ σε ορισμένα σημεία της βόρειας πτέρυγας της οικίας η θεμελίωση έχει καταστραφεί ολοσχερώς.
Επίσης, εξαιτίας της επέμβασης του μηχανικού εκσκαφέα, τα ανασκαφικό στρώματα ήταν κατά τόπους αναμοχλευμένα.

Η Έπαυλη διαστάσεων μήκους 23 μ. και πλάτους 16 μ., γνώρισε 2 φάσεις κατοίκησης. Αυτό το πόρισμα τεκμηριώνεται από τη χρονολόγηση κινητών ευρημάτων καθώς και την ύπαρξη 2 διαφορετικών συστημάτων τοιχοποιίας.
Η πρώτη φάση αρχίζει από τον 20 αι. π.Χ. Σ' αυτή τη φάση για την κατασκευή των τοίχων χρησιμοποιούνται μεγάλοι γωνιόλιθοι. Οι τοίχοι διαιρούν την οικία σε 7 δωμάτια. Η κεντρική είσοδος της οικίας μαρτυρείτε από το κατώφλι στα δυτικά του δωματίου VIΙ.
Το προς νότο σωζόμενο κατώφλι του ίδιου δωματίου οδηγεί σε επίμηκες χώρο, ΙΧ, που χαρακτηρίζεται ως υπαίθρια αυλή.
Κεντρικό δωμάτιο της οικίας είναι το δωμάτιο ΙΙΙ, στο μέσον του οποίου σώζεται, στη θέση της, μια εστία.
Εκατέρωθεν του δωμάτιου ΙΙΙ εκτείνονται 2 ισομήκη δωμάτια (από Δυτικό το IV,από ανατολικό ο διμερές χώρου Ι και II).
Το δωμάτιο IV καλύπτεται με πλακόστρωτο δάπεδο που σώζεται απoσπασματικά.
Το δάπεδο του δωματίου Ι κοσμείται με ψηφιδωτή σύνθεση τύπου ιχθυάκανθα. (Αυτός ο τύπος δαπέδου είναι γνωστός σε ρωμαϊκές βίλες, όπως στη villa Adriana και στη Settefinestre).
Στο μέσον του δαπέδου αποδίδεται με γκρίζες και όσπρες ψηφίδες φυσικές- ένα όστρο ή ένα ανθέμιο εγγεγραμμένο σε μετάλλιο.
Η όλη διακόσμηση του δαπέδου δίνει στο δωμάτιο ένα επίσημο χαρακτήρα και ταυτίζεται με δωμάτιο συμποσίων (triclinium - ανδρών).
Η είσοδος στα δωμάτια αυτό γίνεται από νότο (επικοινωνούν με τα δωμάτια VII και V). ΒΑ της οικίας εκτείνεται το δωμάτιο VI, του οποίου δε σώζεται η είσοδος. Πιθανολογούμε ότι τα δωμάτια V (προς νότο) και VI (προς βορρά) αποτελούν βοηθητικούς χώρους (π.χ. μαγειρείο).
Τα ευρήματα που ανήκουν στην πρώτη φάση περιορίζονται σε αγγεία οικιακής χρήσης, αβαφή και μελαμβαφή: χυτροειδή αγγεία, ανάγλυφoς σκύφος, λυχνόρια, σκυφίδια, οξυπύθμενοι αμφορείς, μυροδοχεία, που ανάγονται χρονολογικό, στους ελληνιστικούς και στους πρώιμους αυτοκρατορικούς χρόνους.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι τα επείσακτα αγγεία τύπου terra sigillata (σκύφος και πινόκια) που χρονολογούνται από τέλη 10 αι π.Χ. ως το τρίτο τέταρτο του 100 αι μ.Χ. Ορισμένα φέρουν σφραγίδα τοπικών εργαστηρίων.
Αξιόπιστη μαρτυρία, για να καθορίσουμε το terminus post anem της βίλλας, αποτελεί το αργυρό νόμισμα του Κοινού των Θεσσαλών στα 196-146 Π.Χ.
(εμπρoσθότυπoς: Δίας με στεφάνι δρυός οπισθότυπος: Θεσσαλική παλλάς, Ιτωνία μαχόμενη).
Παράλληλα στην οικία ανεβρέθηκαν κερκυραϊκά νομίσματα 229-48 π.Χ. (εμπρoσθότυπoς: κεφάλι Ποσειδώνα οπισθότυπος: πλώρα πλοίου)

Η δεύτερη φάση έχει ως αφετηρία το α' μισό 200 αι μ.Χ. (χρονολόγηση που αποδεικνύει και τη συνεχή κατοίκηση της βίλλας) και φτάνει μέχρι το α' μισό του 300 αι. μ.Χ.
Σε αυτή τη φάση όλοι οι προαναφερθέντες χώροι επαναχρησιμοποιούνται αλλάζοντας αυτή τη φόρα, ορισμένοι, τη λειτουργικότητα τους.
Στο δωμάτιο Ι (με το ψηφιδωτό) τοποθετήθηκαν 3 μικροί, τεθωρακισμένοι πήλινοι λουτήρες (που εντοπίστηκαν στη θέση τους).
Σε αυτή τη φάση οι τοίχοι του δωματίου VII καλύπτονται με ασβεστοκονίαμα που φέρει ερυθρή βαφή.
Τα όρια της βίλλας επεκτάθηκαν με νέες προσθήκες Τ13, Τ15, Τ16, Τ17.
Οι νέες προσθήκες αποδίδονται με κόκκινο χρώμα. Η κατασκευή των τοίχων αυτών είναι πρόχειρη, αμελής (από αργούς λίθους και ασβεστοκονίαμα ως συνδετικό υλικό).
Τα κινητά ευρήματα της δεύτερης φάσης αντιπροσωπεύουν:
1) Χάλκινα ρωμαϊκά νομίσματα 200 - 300 αι. μ.Χ. Ενδεικτικά αναφέρονται: χάλκινο νόμισμα (117-138 μ.Χ.). Αργυρό δηνάριο του Αντωνίου Ευσεβούς (στα 144 μ.Χ.). Χάλκινο νόμισμα του Αλέξανδρου Σεβήρου (231 μ.Χ.) και χάλκινο νόμισμα του Μαξιμίνου (235 μ.Χ.).
2) Η κεραμική της δεύτερης φάσης είναι ελάχιστη και κυριαρχούν και πάλι αγγεία καθημερινής χρήσης Π.χ. τηγανόσχημο αγγείο και τριφυλλόστομη οινοχόη.
3) Άλλα ευρήματα της φάσης αυτής είναι μια χάντρα και κομβίο, χάλκινος κρίκος, μια πήλινη κεφαλή ειδωλίου και τέλος τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου από τετράγωνες πήλινες ψηφίδες (που δε βρέθηκε στη θέση του).
Επί Καίσαρα και Αυγούστου, στις παράλιες ακτές της Θεσπρωτίας (όπως και σε σημαντικές θέσεις: Δυρράχιο και Βουθρωτό) πλούσιοι Ρωμαίοι, οι«Συνηπειρώται», εγκαθίστανται στις περιοχές αυτές και επιδίδονται σε γεωργικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις. Ένας από αυτούς ήταν ο Πομπώνιος Αττικός. Από την αλληλογραφία του με τον Κικέρωνα μαθαίνουμε ότι κατείχε μια πολυτελέστατη βίλλα στο Αμάλθειο, στην περιοχή Χαονίας.
Ο Dhimiter Condi ταυτίζει μια villa rustica, που ανάσκαψε στη σημερινή Μαλαθρέα της Αλβανίας, ανατολικά του Βουθρωτού, με το Αμάλθειο.
Η βίλλα στη Μαλαθρέα παρουσιάζει ομοιότητες με την οικία στη Μασκλινίτσα όσον αφορά:
1) τη χρονολόγηση
2) την κάτοψη της βόρειας πτέρυγας της Μαλαθρέας με τα δωμάτια Ι,ΙΙΙ, ΙV της Μασκλινίτσας και
3) τα κινητά ευρήματα
Με τον παράλιο δρόμο της ρωμαϊκής εποχής, από Αυλώνα και Βουθρωτό ως την Νικόπολη, ίσως επικοινωνούσε και ο οικισμός της Μασκλινίτσας.